Czy nieopłacona polisa działa?

W myśl artykułu 805 § 1 Kodeksu Cywilnego – „Przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę”. Niestety zdarzają się sytuacje, w których ubezpieczający w wyniku zaniedbania, przegapienia lub trudności finansowych nie ureguluje składki w wyznaczonym przez ubezpieczyciela terminie.

Zastanówmy się, co dzieje się z polisą właśnie w takim przypadku, kiedy obowiązek zapłaty nie zostaje spełniony przez ubezpieczającego?

Polisa obowiązkowa

Aby odpowiedzieć na to pytanie należy rozbić polisy na dwa rodzaje – polisy dobrowolne oraz polisy obowiązkowe – regulowane ustawą. Zacznijmy od tych drugich, czyli obowiązkowych. Taką polisą jest na przykład obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, które każdy z nas zawiera na swój samochód. W przypadku polis obowiązkowych zasady, na których ubezpieczyciel rozpoczyna oraz kończy odpowiedzialność opisane są w ustawie. Polskie prawo działa w tym przypadku bardzo korzystnie dla klientów. Po pierwsze polisa obowiązkowa nie może zostać rozwiązana z powodu braku zapłaty składki przez ubezpieczonego. Po drugie ubezpieczyciel ma obowiązek wypłacić odszkodowanie w przypadku wystąpienia ryzyka zawartego w polisie obowiązkowej.

Nie oznacza to jednak, że ubezpieczający, który nie opłacił polisy pozostaje bezkarny. Pierwszą konsekwencją dla klienta jest windykacja ze strony ubezpieczyciela. Ubezpieczyciel w pierwszej kolejności wyśle wezwanie do zapłaty składki. Jeśli nie przyniesie to efektu, to sprzeda zadłużenie klienta do firmy windykacyjnej. Firma windykacyjna wyślę do klienta przedsądowe wezwanie do zapłaty. Jeśli takie pismo też nie zmotywuje klienta do zapłaty – sprawa trafi do sądu. Sąd może wówczas wpisać klienta do Krajowego Rejestru Dłużników oraz Biura Informacji Gospodarczej. Wpis do tych baz może spowodować dla dłużnika wiele nieprzyjemności w postaci np. odmowy udzielenia kredytu, leasingu czy nawet zakupu telefonu w abonamencie. Dodatkowo egzekucją długu klienta zajmie się komornik. Drugą konsekwencją będą odsetki naliczane przez najpierw ubezpieczyciela, a następnie firmę windykacyjną a na koniec także koszty sądowe i komornicze. W związku z tymi kosztami dług za nieopłaconą składkę OC w wysokości kilkuset złotych może urosnąć do kilku tysięcy złotych. Trzecia konsekwencja to brak automatycznego przedłużenia polisy OC lub ubezpieczenia budynków rolnych. Jeśli klient zapomni więc zawrzeć polisę na kolejny rok samodzielnie – spotka go dodatkowo kara za brak zawartego obowiązkowego ubezpieczenia. Warto przypomnieć w tym miejscu, że taka kara w 2023 roku może wynieść nawet 7000 zł.

Polisa dobrowolna

Inaczej sprawa ma się w przypadku polis dobrowolnych. Takim ubezpieczeniem jest na przykład ubezpieczenie mieszkania albo polisa podróżna. Tutaj ustawodawca nie chroni już klienta i rozwiązanie polisy odbywa się na zasadach Kodeksu Cywilnego. Na każdej polisie znajduje się termin płatności, czyli dzień, do którego ubezpieczyciel ponosi pełną odpowiedzialność w przypadku wystąpienia szkody – nawet kiedy polisa jest nieopłacona. Niestety w przypadku niezapłacenia pierwszej składki ubezpieczeniowej w wyznaczonym na polisie terminie, ubezpieczyciel ma prawo bezzwłocznie zerwać polisę bez informowania o tym klienta. Trochę lepiej dla klienta wygląda przypadek nieopłacenia kolejnej raty składki ubezpieczeniowej – tutaj ubezpieczyciel ma już obowiązek wysłania do klienta pisma z informacją, że brak zapłaty składki w terminie 7 dni spowoduje rozwiązanie polisy i zakończenie ochrony.

Ponieważ ubezpieczyciel ma prawo rozwiązać nieopłaconą polisę, to konsekwencje mogą okazać się bardzo bolesne dla klienta, który takiego zaniedbania się dopuści. W przypadku pożaru mieszkania, na które polisa ubezpieczeniowa została zerwana przez ubezpieczyciela, klient otrzyma oczywiście odmowę wypłaty odszkodowania. Podobnie sprawa będzie się miała w przypadku wysokiego rachunku za pobyt w szpitalu zagranicą - niezostanie on pokryty z nieopłaconej polisy podróżnej. Brak wypłaty odszkodowania to nie jedyna konsekwencja dla klienta. Za okres, w którym ubezpieczyciel był gotowy do wypłaty odszkodowania – czyli od dnia rozpoczęcia ochrony ubezpieczeniowej do dnia zerwania polisy – ma on prawo wyliczyć należną składkę i windykować klienta. Konsekwencje windykacji będą tutaj takie same jak w przypadku polis obowiązkowych.

Co zrobić, aby uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji?

Czasami może zdarzyć się sytuacja, w której ubezpieczający nie jest w stanie uiścić opłaty za ubezpieczenie w wyznaczonym przez ubezpieczyciela – najczęściej dwutygodniowym - terminie. Są różne sytuacje losowe, które mogą nadwyrężyć budżet gospodarstwa domowego. Podobnie w firmie mogą zdarzyć się problemy z płynnością gotówkową krótko po poczynionych inwestycjach. Nie oznacza to, że gospodarstwo domowe lub firma, które przechodzą trudności finansowe są skazane na nieopłacenie składki. Wszystkie ubezpieczalnie oferują rozłożenie składki ubezpieczeniowej na raty. Niektóre nawet na 12 płatnych co miesiąc rat. Jest to związane oczywiście z jakąś zwyżką składki, ale czasami warto zapłacić te 15% czy 20% więcej za możliwość płatności składki w ratach i regulować ją w terminie, niż ryzykować brakiem odszkodowania. Jeżeli ubezpieczyciel oferuję wyłącznie możliwość płatności w jednej lub dwóch ratach, a klienta interesuje płatność miesięczna, to też jest na to sposób. Są na rynku instytucje finansowe zajmujące się udzielaniem kredytu na ubezpieczenie. Podpisując umowę z taką firmą, klient otrzymuje potwierdzenie przelewu za ubezpieczenie zawarte na 1 ratę, a następnie w kolejnych miesiącach spłaca składkę + prowizję instytucji finansowej w miesięcznych ratach. Innym pomysłem na ułatwienie płatności za polisę jest wprowadzenie albo podniesienie franszyzy redukcyjnej – wówczas składka za ubezpieczenie jest pomniejszona, ale również wypłata odszkodowania jest pomniejszona o kwotę tej franszyzy. W ten sposób niejako zawieszamy część składki i jest ona potrącana z naszego odszkodowania w przypadku zaistnienia szkody.

Podsumowanie

Odpowiadając na pytanie zawarte w tytule artykułu – polisa obowiązkowa będzie działać, a dobrowolna może nie zadziałać. Żadna z tych sytuacji nie jest jednak korzystna dla ubezpieczającego. Klient, który nie opłaca składki za zawarte ubezpieczenie nie pozostaje bezkarny. Należy zwrócić uwagę na dużą liczbę konsekwencji, jaka czeka na nierzetelnego klienta oraz na wagę tych konsekwencji. Odmowa wypłaty odszkodowania wartego kilkadziesiąt tysięcy złotych, kilkutysięczna kara nałożona przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny czy wpis do KRD mogą przysporzyć problemów klientowi – szczególnie jeśli ten jest przedsiębiorcą. Warto dokonywać więc świadomego zakupu ubezpieczeń, sprawdzać różne warianty płatności i regulować zobowiązania za zawarte polisy w terminie.